Je weet het misschien nog: in het feestjaar '75 jaar Chiro' ging er een astronaut de ruimte in die daar rondzwevend een videoboodschap naar de aarde stuurde voor alle Chirolovers.  Frank De Winne was zijn naam, en hij had zijn ruimte-uniform netjes uitgebreid met een groene Chirodas.  Dubbelpunt wist deze ruimtevaarder te strikken, en vroeg hem onder andere naar het verhaal achter dat spectaculaire out-of-space optreden.

Door Kato

Frank: Wel, die interventie had de Chiro aan mijn zoon Tom te danken, die op dat moment Chiroleider was.  Astronauten hebben recht op een aantal persoonlijke zaken die ze mogen meenemen naar de ruimte.  Dat is nogal beperkt: maximaal anderhalve kilo, in een klein doosje.  Een das weegt niet zoveel, en zo heb ik die dus kunnen meenemen.

DUBBELPUNT: Waarom had je dat juist voor de Chiro over?

Frank: Ten eerste ben ik zeer begaan met de jeugd.  Investeren in jonge mensen vind ik heel belangrijk.  Ik geef ook tamelijk veel voordrachten aan jonge mensen, vorig jaar en deze zomer bijvoorbeeld nog op Pukkelpop.  Daarnaast heb ik zelf in de jeugdbeweging gezeten – bij de scouts weliswaar, dus bij de ‘oppositie’ – maar uiteindelijk is dat toch allemaal een beetje hetzelfde.  Ik heb daar een hele goede tijd beleefd en ik heb er heel goede herinneringen aan.  Ten slotte heb ik het ook voor mijn kinderen gedaan die bij de Chiro zaten.  Ik heb dat dus met heel veel plezier gedaan.

DUBBELPUNT: Hadden jouw collega-astronauten ook zulke leuke gadgets mee?

Frank: Nicole Stott had een giraf mee, het logo van Life Education, een Zuid-Amerikaanse organisatie die zich bezighoudt met onderwijs voor jonge kinderen die het door omstandigheden moeilijk hebben.  Bob Thirsk uit Canada had een ijshockeypuck mee van de ploeg waar hij vroeger bij speelde.

Door het beperkte gewicht moet je natuurlijk keuzes maken.  Vroeger namen de astronauten boeken en dvd's mee, maar door de digitalisering is dat gelukkig niet meer nodig.  En zo komt het dat je dingen aan boord kunt nemen zoals een das of een puck.

Aan boord van een ruimteschip 

DUBBELPUNT: Astronaut worden is voor velen een heel avontuurlijke kinderdroom.  Zijn er ook saaie of minder leuke aspecten aan de job, die niet meteen voorkomen in de droom?

Frank: Saai is de job van astronaut eigenlijk nooit.  Maar natuurlijk is niet alles even leuk.  Ik was bijvoorbeeld al 40 jaar oud toen ik geselecteerd werd, en moest dan nog Russisch beginnen leren.  Meteen op hoog niveau ook, want ik ging mee met de Soyuz, een Russisch ruimteschip.  Alle boorddocumentatie, procedures, labels en instructies in de Soyuz zijn in het Russisch, dus ik moest wel.  Daar zit je dan op je kamertje, elke avond letters en woorden te leren – niet echt hetgene waarvoor je astronaut geworden bent.

En verder waren sommige medische experimenten lastig.  Zo was er bijvoorbeeld een experiment om te kijken of de zwaartekrachtvector ons oriëntatiegevoel op de aarde beïnvloedt.  Daarvoor moet je volledig afgeschermd naar een zwart scherm kijken waarop een letter p of d staat.  Als je die letter op de ene manier bekijkt, is het een p, en als je hem 180 graden draait, is het een d.  Maar voor alles wat ertussen ligt, zie je dus ook een d of een p, en dat moest je dan twee uur aan een stuk aangeven door op de juiste knop te drukken.  Als je dat voor de twintigste keer moet doen, is dat niet meer zo plezant.  (lacht)

DUBBELPUNT: En eten uit van die tubes: ook minder plezant?

Frank: We hadden alleen maar conserven of diepgevroren voedsel bij, je hebt niets anders.  Gelukkig nog dat je die conserven en aluminium tubes kunt opwarmen.  Bij diepgevroren voedsel voeg je heet water toe, je laat dat een beetje trekken en dan heb je soep, eieren of groenten.  Maar vers voedsel, daar kun je naar fluiten gedurende die zes maanden aan boord.  Bij de Russische toestellen kunnen ze wel nog tamelijk laat iets inladen, een appelsien of appel of zo, die dan nog wel enige tijd goed blijft.  Zo heb je wel een beetje vers fruit, al is het maar één appelsien om de twee maanden per bemanningslid.  We hebben er voor Halloween ook een uitgekerfd en die als pompoen gebruikt.

DUBBELPUNT: Stel dat je ziek zou worden aan boord.  Wat gebeurt er dan?

Frank: Elke astronaut heeft een persoonlijke apotheek met aspirines en dergelijke, maar dat is heel gelimiteerd.  We hebben wel een grote apotheek aan boord met allerlei soorten medicatie, en er is permanent een arts op de aarde die ons begeleidt.  Die medicatie kunnen we trouwens alleen gebruiken op 'voorschrift' van onze arts.  We kunnen wel zelf kleine operaties uitvoeren: als iemand zich snijdt, kan ik dat bijvoorbeeld dichtnaaien.  Grote operaties uiteraard niet.  In die gevallen hebben we altijd onze Soyuz, die ook dienst doet als reddingsschip en waarmee we in principe binnen de drie uur terug op de aarde kunnen staan.  Dan land je misschien wel in het midden van de oceaan, wat ook niet bijzonder interessant is.  De normale plannen voorzien in geval van nood een scheduled emergency descent, waarbij we binnen de 48 uur ergens op de aarde zijn waar er een medisch team tot onze beschikking staat.

DUBBELPUNT: Ooit al zoiets meegemaakt?

Frank: Nee, gelukkig hebben we dat nog nooit moeten doen.  Kleine interventies wel, natuurlijk.  Tijdens mijn vlucht heeft bijvoorbeeld een van de astronauten een klein stukje metaal in zijn oog gekregen – alles zweeft namelijk rond.  Dat was dan beginnen infecteren, en daar moet je dan wel heel behoedzaam mee zijn.  Maar noch bij het vroegere Russische ruimtestation, noch bij het internationale ruimtestation hebben we ooit de Soyuz moeten gebruiken.

Over ruimtemythes en geheimen 

DUBBELPUNT: Over dat zweven gesproken.  Wat is het moeilijkste om uit te voeren zonder zwaartekracht?

Frank: Het moeilijkst – maar ik heb het niet gedaan – zijn ongetwijfeld de ruimtewandelingen.  Die zijn fysiek en psychisch heel zwaar om uit te voeren.  Zo'n pak weegt al 200 kilo en dat staat dan ook nog eens onder druk, dus voor elke beweging die je maakt, heb je veel kracht nodig.  Daarnaast is precisiewerk heel moeilijk zonder zwaartekracht.  Moeilijke technische experimenten, met bijvoorbeeld kleine onderdeeltjes, zijn niet evident want die stukjes blijven niet op hun plaats.

DUBBELPUNT: Wat is de meest hardnekkige mythe over ruimtevaart die je voortdurend moet ontkrachten?

Frank: Waarschijnlijk dat tefalpannen ontstaan zijn door de ruimtevaart.  Wij bakken niets in de ruimte, zoals ik net al heb uitgelegd.  (lacht) En natuurlijk zijn er nog altijd mensen die zeggen dat de maanlandingen niet echt waren, maar dat is niet zozeer een mythe, eerder een complottheorie.

DUBBELPUNT: Heb je ooit iets geheim moeten houden voor het grote publiek?

Frank: Nee, aan boord van het ruimtestation gebeuren er geen geheime dingen.  Er zijn ook permanent camera's aan boord die je doen en laten volgen.  Niet om ons als <cursief>Big Brother</cursief> in de gaten te houden, maar om ons te helpen met ons dagelijkse werk.  Er zijn veel meer specialisten op de grond.  Als die zien waar je mee bezig bent, kunnen ze je veel beter helpen bij het oplossen van problemen.  Die camera's zijn actief tijdens de werkdag, niet tijdens de vrije tijd.  Het is dus niet zo dat er geheime zaken gebeuren die we niet aan de buitenwereld mogen vertellen.  We hebben nog geen aliens gezien waarvoor we een non disclosure form moesten tekenen.  (lacht)

DUBBELPUNT: Je bent dan wel in de ruimte geweest, maar wat was de gekste ruimte waarin je ooit gespeeld hebt?

Frank: Als scoutsjongen was dat het bos, eigenlijk, want ik ben bang in het donker.  Ik heb nog altijd herinneringen aan de nachtspelen!  Verder heb ik het altijd gehad voor 'hoge ruimtes', want ik klim heel graag.  Dat deed ik ook nog toen ik al ouder was.  Tijdens mijn zotte dagen, zeg maar.  Er bestaan foto's van mij waar ik in kostuum ergens boven in een boom zit.  (lacht)

Een mens is nooit te oud om te spelen, waar dan ook.  Heel erg bedankt voor dit boeiende gesprek!