Inleiding

Dit spel is voor jongeren vanaf 12 jaar en combineert denkwerk, creativiteit, actieve spelen en competitie. Naast ontspanning is het eigenlijke doel jongeren spelenderwijs een basisinzicht geven in overerving en evolutie.

Iedere speler leeft zich in in een specifieke alien die samen met soortgenoten leeft op de planeet Chada. Er zijn twee doelen voor zo’n alien: overleven en zich voortplanten. Door allerlei gebeurtenissen kan het leven van de alien er echter op elk moment anders gaan uitzien en zelfs in gevaar geraken. Toeval maar ook wedstrijdjes bepalen wie doodgaat en wie zich kan voortplanten.

Dit spel is gebaseerd op een educatief spel van Mieke De Klerck (KU Leuven) dat bedoeld is als ondersteuning bij bepaalde leerstof in het middelbaar. Deze versie (van Robbo M, KLJ Brecht) maakt er een jeugdbewegingsspel van door de toevoeging van het wedstrijdelement, uitdaging, actieve spelen en meer inleving in het thema. Verder is onder andere de woordenschat versimpeld en de vaktermen worden weggelaten zodat het spel zeker ook geschikt is voor wie niet zoveel kent van biologie, evolutie en overerving.

Uitleg

De leiding doet eerst alsof ze gewoon een soort les natuurwetenschappen gaat geven. Er wordt verteld dat de leden goed moeten opletten, want op het einde zal er een toets volgen. Grapje! Het is natuurlijk geen echte les, maar zoals altijd een spel, maar hopelijk leren ze er wel iets uit.

Alle spelers worden een alien op de planeet Chada. Aliens hebben 2 belangrijke doelen: overleven en zich voortplanten. Alle spelers krijgen een ID-kaart: een briefje met een onvolledige alienschets. Er zijn 4 kenmerken die ze nog moeten tekenen: oogkleur, mondvorm, wel of geen voelsprieten en haarkleur. Maar ze mogen niet zomaar kiezen wat ze tekenen, want je kiest je eigen uiterlijk toch niet! Linksboven staat het uiterlijk van de alien beschreven. Sommige aliens hebben gele ogen, sommige groene of blauwe, sommige hebben zwart haar, sommige wit en sommige zwart én wit. Maar ze hebben wel allemaal ongeveer dezelfde alienvorm, met één oog, een mond en een neus. Rechtsboven staat het DNA van de alien, maar dat mogen ze nu nog negeren. Ze maken hun alien af op basis van de info linksbovenaan. Ze mogen er natuurlijk ook een persoonlijke touch aan geven. Iedere alien ziet er nu anders uit. Ze verzinnen een naam voor hun alien en schrijven die op het blaadje. Alle aliens worden opgeschreven in het geboorteregister met naam! Iemand van de leiding trekt een groepsfoto van de eerste generatie aliens. De spelers beginnen zich hopelijk in te leven in hun rol als alien.

Nu staan er allerlei gebeurtenissen te wachten in de gewone spelrondes. Het leven op Chada blijkt helemaal niet zo gemakkelijk. Er zijn soms rampen, en er is klimaatverandering! Wat er gebeurt op de planeet, bepalen de spelers en het toeval. De omgeving heeft duidelijk een groot effect op de groep aliens.

Verloop gewone rondes: kaartjes=gebeurtenissen

• Een speler gooit een frisbee/ring/schijf naar het twisterdoek. De kleur waarop het landt is de kleur van kaartje dat die moet trekken en voorlezen. (Elke keer mag iemand anders gooien en voorlezen.) Elke kleur is een categorie. De leiding geeft eventueel tips over de betekenis van de kleuren.

• ROOD: drastische gebeurtenis: direct nadeel voor bepaalde groep
• GROEN: drastische gebeurtenis: voordeel voor bepaalde groep, voortplantbonus
• GEEL: geen echt effect                                           (eventueel weglaten)
• BLAUW: modificatie of mutatie                          (eventueel paar modificaties weglaten)

• Elk kaartje is een gebeurtenis: Op de kaartjes staat precies wat je moet doen. Vaak moeten alle aliens met een bepaald kenmerk een wedstrijdje doen om te bepalen wie een na-/voordeel krijgt. Soms is het gewoon zonder opdracht, maar op basis van een kenmerk van de spelers (bv de jongste).

(Opdrachten: bak hooghouden, hanengevecht, blindenparcours, met bal mikken, touwtrekken, armworstelen, raven-en-rattenachtig ding, lokroep, kledingstuk zoeken, evenwichtsoefening, 1 2 3 wijs-niet-zo, voetbal omhoog tikken)

• Effect van de gebeurtenis: Aliens gaan bv. dood, veranderen, krijgen een voortplantbonus, ....

Als een alien doodgaat, wordt die ingeleverd bij de begraafplaats (een doos voor alle dode aliens) en krijgt de speler 1 strafpunt.

Verloop voortplantrondes: koppels vormen + dobbelen => nieuwe aliens + punten:

Spelers verliezen soms dus hun alien, maar geen paniek, ze kunnen daarna vlug weer meespelen. Als de groep aliens kleiner wordt, komt er een voortplantronde.

• Een groot aantal aliens zijn dood, dus de leiding kondigt een voortplantronde/paringsmoment aan (=instinct van de levende aliens).
• Voor voortplanting moeten koppels gevormd worden van de levende aliens. Dit mogen de spelers grotendeels kiezen. Aliens met een voortplantbonus moeten zoveel mogelijk samen. Soms spelen er ook andere sociale factoren vanop recent getrokken kaartjes die bepalen hoe koppels gevormd worden. Wie geen partner vindt, krijgt sowieso geen baby.

(De aliens hebben geen geslacht, zijn doorheen verschillende rondes niet trouw aan hun partner en doen soms aan incest.)

• Voor elk lid dat geen alien meer heeft, wordt zo een nieuwe alienbaby gemaakt door een koppel. Er worden lege blaadjes uitgedeeld aan de koppels, juist zoveel als er alienloze spelers zijn. Koppels zullen niet altijd een baby kunnen krijgen.

Koppels met een voortplantbonus krijgen voorrang en krijgen als eerste een leeg blaadje. Pas als alle bonuskoppels 1 blaadje hebben, krijgen de bonuskoppels een tweede blaadje. Pas als alle bonuskoppels 2 blaadjes hebben, worden de overige blaadjes verdeeld onder de bonusloze koppels. De blaadjes zullen meestal niet gelijk verdeeld zijn.

• Het aantal blaadjes dat een koppel krijgt, is het aantal alienloze spelers waarmee het koppel gaat samenzitten en het aantal punten dat elk van beide partners van het koppel krijgt.
• Vraag of de spelers weten wat DNA is en leg de basis uit. DNA is een soort onzichtbare code in een lichaam die bepaalt hoe iemand eruit ziet, bij deze aliens én bij mensen. Voor elk kenmerk, bv. voor oog- of haarkleur, heeft een alien 2 stukjes DNA, dat kan je zien op de ID-kaarten. Iedereen lijkt een beetje op de 2 biologische ouders omdat je altijd stukjes DNA van hen allebei krijgt.

Om een baby DNA te geven, dobbelt elke ouder 1x voor elk kenmerk (per baby). Is het 1/2/3? Dan geeft de ouder het eerste stukje DNA voor dat kenmerk door. Is het 4/5/6? Dan geeft de ouder het tweede stukje door. Het DNA dat de nieuwe alienbaby krijgt, wordt opgeschreven op het lege blaadje. De leiding helpt hard want niet iedereen snapt dit meteen.

Wanneer voor 1 baby in totaal 8x werd gedobbeld, heeft de baby voor elk kenmerk 2 stukjes DNA (1 van de ene ouder, een tweede van de andere ouder).

 (Als een ouder 2 dezelfde stukjes DNA heeft voor een bepaald kenmerk, weet je natuurlijk dat de baby sowieso dit stukje krijgt. Bv. een ouder met zwart-zwart geeft sowieso een stukje zwart door.)

• Wanneer op het blaadje voor elk kenmerk 2 stukjes DNA staan, is het uiterlijk van de nieuwe alien géén toeval meer. Je legt uit dat sommige stukjes DNA “sterker” zijn dan andere en dat hierover regels zijn die per kenmerk verschillen. Toon hiervoor de 4 tabellen. Op basis van de tabellen leiden de spelers af wat het uiterlijk wordt van de nieuwe alien.
• De spelers die net nog alienloos waren, tekenen hun gloednieuwe alien en geven die een naam.
• De nieuwe aliens worden met naam opgeschreven in het geboorteregister met vermelding van de namen van de ouders.
• De gewone rondes gaan verder met een aantal nieuwe soortgenoten! Iedereen kan weer meespelen.

Uiterlijk en DNA van de aliens

Uiterlijke kenmerken die door het DNA worden bepaald:

• Oogkleur van het ene oog
• Wel of geen 2 voelsprieten
• Haarkleur
• Mondvorm

 

Oogkleur

3 soorten stukjes DNA: blauw, geel, rood                                                                                                                              Blauw en geel DNA zijn even sterk, dus als je blauw-geel of geel-blauw hebt, vermengen ze tot een groen oog! Rood is minder sterk dan geel en blauw, dus een oog wordt alleen rood bij rood-rood.

DNA-combinaties	oogkleur
geel-geel, geel-rood, rood-geel	geel
blauw-blauw, blauw-rood, rood-blauw	blauw
geel-blauw, blauw-geel	groen
rood-rood	rood

Voelsprieten

begin: 2 soorten stukjes DNA: wel, geen                (na mutatie: 3^de soort stukje: schotel)                                     Wel sprieten is sterker DNA dan geen sprieten.             (na mutatie: schotel is sterker dan alles!)

DNA-combinaties	2 voelsprieten of niet?
wel-wel, wel-geen, geen-wel	wel 2 voelsprieten
geen-geen	geen voelsprieten
schotel-schotel, schotel-wel, wel-schotel, schotel-geen, geen-schotel	1 schotelantenne

Haarkleur

begin: 2 soorten stukjes DNA: zwart, wit                (na mutatie: 3^de soort stukje: roos)                                          Zwart en wit zijn even sterk, dus als je zwart-wit of wit-zwart hebt, is je haar op een paar plekken zwart en op een paar wit.                                                     (na mutatie: roos is sterker dan alles!)

DNA-combinaties	Haarkleur
zwart-zwart	zwart
wit-wit	wit
zwart-wit, wit-zwart	zwartwit of witzwart (is maar hoe je het bekijkt)
roos-roos, roos-wit, wit-roos, roos-zwart, zwart-roos	roos

Mondvorm

2 soorten stukjes: breed, smal                                                                                                                                                   Smal is sterker DNA dan breed.

DNA-combinaties	mondvorm
smal-smal, smal-breed, breed-smal	smalle mond
breed-breed	brede mond

 

Uiterlijke kenmerken die niet door het DNA worden bepaald:

• Oorspronkelijk vrij dunne aliens, maar dankzij een bepaald voedingspatroon kunnen ze dik worden.
• De voeten kunnen groter en platter worden door vaak lange afstanden af te leggen.
• lengte haar: Wanneer knippen minder kan, wordt hun haar langer.

 

Er zijn onder de gebeurtenissen 2 mogelijke mutaties:

• Een levende alien met sprieten-DNA geen-geen krijgt plots 2 stukjes schotel-schotel. Zijn/Haar kinderen zullen dus een stukje schotel krijgen. Schotel is sterker dan wel of geen, dus wie bij de geboorte zo 1 stukje heeft, krijgt sowieso een schotelantenne in plaats van voelsprieten of geen voelsprieten.
• Bij een voortplantingsronde krijgt de eerste baby die normaal zwarte haren krijgt, plots roos haar. Dat omdat 1 van diens stukjes haar-DNA plots roos is geworden. Roos is sterker dan wit en zwart.

 

Eén gebeurtenis zorgt voor een eeneiige tweeling. Dan zien 2 baby’s er identiek hetzelfde uit.

Einde spel

De leiding bepaalt wanneer het genoeg geweest is. (Het maakt niet zoveel uit of dit net na een gewone ronde of net na een voortplantronde is.) De punten en strafpunten worden geteld en er wordt bekend gemaakt wie de beste alien was, dit wil zeggen: wie er het beste kon overleven en voortplanten.

Er wordt een nieuwe groepsfoto getrokken van de overlevende aliens. Vergelijk samen met de oorspronkelijke groep. Wat hebben we geleerd? Variatie + toeval => evolutie van de soort.

Wilt iemand hun mooiste alien boven hun bed hangen? Laat ze die maar uit de begraafplaats vissen!

Tips

• Je kan zolang spelen als je wilt en na elke ronde kan je kiezen om te stoppen. De eerste voortplantronde duurt zeker lang, maar eens ze er mee weg zijn, loopt dit vlotter. Geef je hen veel tijd om hun alien mooi te tekenen of geef je hen maar een bepaald aantal minuten?
• Wees creatief en pas het spel aan naar behoefte. Speel je liever met een bepaald soort klauwen in plaats van saaie haarkleuren? Zijn de vele kaartjes niet actief genoeg of weet je nog een leuke mutatie? Is er meer competitie nodig? Wil je een zeer specifiek thema?
• Zorg voor leuke inkleding in het thema. Versier je locatie als planeet Chada of trek als leiding een alienpakje aan.
• Voor nog meer inleving, kan je een stamboom opstellen van de alienfamilie! Let wel op: dit kan ingewikkeld worden.
• Variant: Heb je een grote groep? Splits op en zorg ervoor dat er 2 verschillende soorten gevormd worden door isolatie. Je maakt bv. aparte stapels: de ene groep komt terecht in een koude en de andere in een warme zone. Een andere omgeving zorgt voor andere evolutie! Of je laat beide groepen wel van dezelfde kaartjes trekken, maar het toeval zal nog steeds voor een andere samenloop van omstandigheden zorgen.
• Het spel valt heel goed te sturen terwijl het bezig is. Vind je dat het nu echt tijd is voor een mutatie? Dan foefel je wat met de kaartjes of tover je als leiding zelf een onverwachte gebeurtenis uit je hoed. Ben je de saaie gele kaartjes beu? Dan zorg je ervoor dat ze die niet meer krijgen.

Materiaal

genoeg ID-kaarten voor begin spel (26 in bijlage); veel kleurtjes, stiften (zeker: geel, blauw, groen, rood, zwart, roos); veel papier (om aliens op te tekenen, bv. A5’jes); veel dobbelstenen; blad “geboorteregister”; doos “begraafplaats”; twisterdoek + frisbee/schijf/ring ofzo; kaartjes in 4 kleuren (rood blauw geel groen) op stapeltjes / in bekertjes; voortplantbonuskaartjes (minstens 10 ofzo); schema’s uiterlijk aan de hand van DNA (groot op te hangen) (schotel en roos er later bij op schrijven); scorebord met 2 kleuren stiften (rood strafpunt voor sterfte, groen punt voor kind krijgen); specifiek kledingstuk (verstopt); drinkbakken; touwtrektouw; blinddoeken; voetballen; iets om op te balanceren;