We willen met dit jaarthema ruimte laten en maken voor zinvolle ervaringen door enerzijds onze activiteiten zo te gaan begeleiden dat we momenten leren waarderen waarop positieve (verbondenheid en verwondering) en negatieve (verontwaardiging en onmacht) ervaringen plaats vinden en ze niet zomaar door praktische bekommernissen opzij laten schuiven.

Anderzijds willen we ook gelegenheden scheppen door in onze activiteiten voldoende uitdagende, creatieve en bezinnende momenten op te nemen.

Ten slotte willen we deze ervaringen ook gaan vertalen door te filosoferen of door ze in authentieke te gieten of door waarden-volle verhalen in onze werking te verwerken.

1. Een begeleidingshouding: Zien, hoor-, reuk-, smaak-, tast-Zin-zoeken

Willen we deze oproep waarmaken, dan moeten we eerst en vooral als leiding bereid zijn met open ogen, oren, mond, neus en vingers op weg te gaan. We moeten bereid zijn om onze intuïtie te laten spreken. We nemen een open begeleidingshouding aan en laten bij zinvolle ervaringen de ruimte aan onze leden zodat die zinvolle ervaringen zich ten volle kunnen ontwikkelen. Het moet kunnen dat we ons programma aanpassen om bijzondere en spontaan opduikende ervaringen een kans te geven.

Daarom is het niet voldoende om te weten wat onze leden graag spelen en doen, maar is het ook heel belangrijk dat we leren wat ze zinvol vinden. Waardoor zijn ze verwonderd? Wat sterkt hun verbondenheid? Waardoor worden ze verontwaardigd? Wanneer voelen ze zich machteloos? Het is nooit te laat om te leren, zegt men wel eens. Ga er nooit vanuit dat je alles wel al hebt gezien, je zou wel eens met je neus op de feiten kunnen geduwd worden.

Op kamp met de Tito's hadden we al veel gewandeld. We zaten in de Ardennen en we waren al alle kanten uitgeweest. Eén van de laatste dagen deden we nog een wandeling naar een Keltische site, die hoog boven de Ourthe lag, met een steile helling bezaaid met dennenbossen tussen de Ourthe en de site.

Zoals verwacht vielen de Tito's stil van het prachtige uitzicht op de meanderende en mistige Ourthe-vallei in de diepte. Een beetje verder bereikten we de site en een reconstructie van de Keltische burcht, die daar ooit had gestaan. Opnieuw vielen de Tito's tegen alle verwachtingen in wat stil en waren ze heel geïnteresseerd in wat dat nu allemaal was. Het verraste mij volledig.

Een verwonderde Titoleider

Vragen van speelclubbers hebben alle kleuren van de regenboog en je kan ze vaak zelf zo gek niet bedenken: "Waarom is de lucht eigenlijk blauw?" of "Waarom is de Chiro eigenlijk op zondag?" of "Wanneer is later?"

Of het nu gaat over de natuur of over natuurverschijnselen, over schijnbaar dagdagelijkse dingen of over God; kinderen op speelclubleeftijd stellen zich heel wat vragen. Speelclubbers worden zich nog maar pas bewust van een hele hoop dingen waar wij zelf al lang niet meer bij stilstaan.

Door hun natuurlijke ontdekkingsdrang en de verkenning van de omgeving komen ze met massa's vragen aandraven, al zitten ze vaak niet op erg diepgaande antwoorden te wachten.

Het Speelclub-boek

Maar er doen zich af en toe onvoorziene omstandigheden voor. Grijp er zo eens eentje. Een regenboog na een hevige plensbui, een vuile beek waar je tijdens een tocht over moet, de voorjaarsbloesem, een aanslepende ruzie die wordt bijgelegd, een kikker die door je rakwi's over de straat wordt geholpen, Kim die een nieuw zusje heeft… Allemaal kleine dingetjes waar je samen met je Rakwi's even bij stil kunt staan.

Het Rakwi-boek

Uit het niets ontstaat er een gesprek over scheren, maandstonden, de eerste kus; iemand van de klas wiens moeder gestorven is en hoe moeilijk het is om daarop te reageren. Het zou zonde zijn om op die momenten per se aan deel 2 van het programma te beginnen. Wanneer je tito's zelf vragen over het leven beginnen te stellen, kun je ervan uitgaan dat ze ervoor in de stemming zijn.

Het Tito-boek

2. Zin-gevende activiteiten: Plaats maken voor zin

Naast een open blik voor zinvolle ervaringen, kunnen we ook in ons programma bewust een plaatsje geven aan activiteiten die zingevend zijn. Spel op zich is uiteraard altijd zinvol in Chiro, maar sommige activiteiten kunnen bijzonder zin-stimulerend zijn! We onderscheiden uitdagende, creatieve en bezinnende activiteiten. Allemaal kunnen ze ervaringen van verwondering en verbondenheid prikkelen.

Uitdagend

Bepaalde activiteiten stellen de groep of het individu voor een uitdaging. Iets dat nog niet is moet bereikt worden. Ze kunnen een zware fysieke inspanning vergen, ze kunnen vertrouwen in een ander vragen, ze kunnen sterke samenwerking binnen de groep eisen, ze kunnen durf veronderstellen… Samen aan een groot project werken, een weekend plan trekken in de natuur, een samenscholingsweek, aardappelenjas… het zijn dé Chiro-activiteiten bij uitstek.

's Morgens op kamp splitsen wij ons altijd op in de mannen van de aardappelenjas en die van de zangstonde. Als de zangstonde lukt is het een enorm zinvol moment. Maar het is een moeilijke activiteit, die durft wel eens een beetje in het water vallen. Bij de aardappelschillers is succes echter gegarandeerd. Die activiteit valt regelmatig letterlijk in het water, maar die groep komt dan wel weer bevorderd boven.

Soms is het echter ook een moment om stil te vallen. Dan kan iedereen met zijn gedachten bezig zijn, maar die gedachten kunne ook ter emmer komen.

Een mijmerende aardappelschiller.

Creatief

Creatief bezig zijn vraagt dat je de dingen anders dan anders aanpakt. Het vraagt dat je niet alles als vanzelfsprekend neemt. Je houdt even halt om iets te scheppen dat niet was. Ze kunnen je de tijd en ruimte geven om over van alles en nog wat na te denken. Toneel, zang, expressies, knutselsessies… in Chiro bieden we tal van activiteiten aan die creativiteit bevorderen.

In de Chiro kiezen we voor het spelend opvoeden, omdat in het spelend samen zijn volgende waarden ten volle een kans krijgen: fantasie - creativiteit - iets belangeloos doen - zichzelf riskeren - zichzelf relativeren - genieten van het samenzijn - zelf normen vinden en aannemen - verwondering - ploeg bevorderen.

Zo is echt spelen, leren leven!

Spelleeflijn van de Chiro

Bezinnend

Als we bezinnen, dan gaan we alleen of in groep bewust stil staan bij een thema. We gaan nadenken over de zin en onzin van iets. Halt houden is het doel bij uitstek van een bezinning. Bezinnen vraagt een goede sfeeropbouw, een juiste plaats en een juist tijdstip. De begeleid(st)er speelt een belangrijk rol in het creëren van de noodzakelijke voorwaarden voor een goede bezinning, maar daarnaast zijn de inhoud en de methodiek ook van groot belang.

Bezinnen met jongeren hoeft niet altijd een ver van hun bed show te zijn. Vertrekken van de kleine dingen van hun eigen leven, leidt vaak tot wereldse bedenkingen. Soms kan een muziekje, een tekstje en een kaarsje het gewenste effect al bekomen, maar hoe meer de deelnemers het onderwerp kunnen "ervaren", hoe meer ze bereid zijn erover te denken en te praten. Durf dus zeker te grijpen naar filmmateriaal, een getuigenis of een informatief spel om de ervaring zo dicht mogelijk te brengen.

3. Ruimte creëren om om te gaan met Zin-volle ervaringen: filosoferen, symbolen, rituelen en verhalen

In Chiro beleven we dus zinvolle ervaringen. Ze vloeien spontaan uit onze manier van werken of we hebben er speciaal aandacht voor in onze activiteiten. Alhoewel die ervaringen zinvol zijn op zich, willen we af en toe ook nog een stapje verder gaan. We willen taal geven aan onze ervaringen. Een groep ervaart verwondering en wil daarover vertellen. Een ploeg ervaart verbondenheid en vertelt op die vele momenten samen de verhalen van de groep die ze in hun herinnering opgeslagen hebben.

We kaderen onze specifieke ervaringen binnen een breder kader. De ervaringen en de vragen die ze met zich meebrengen vragen soms verklaring. En wanneer we verklaringen zoeken, gaan we nadenken over onze ervaringen en er taal aan geven. Daarom willen we met dit jaarthema ook bewust ruimte scheppen om met onze vragen, herinneringen, ervaringen en waarden om te gaan. Taal geven aan onze ervaringen kan op verschillende manieren: filosoferen, symbolen, rituelen en verhalen.

Filosoferen

Als we dit werkjaar willen filosoferen met onze kinderen en jongeren, dan betekent dit niet dat we les filosofie zullen geven. Geen turven van boeken, geen moeilijke theorieën. Filosoferen is vragen durven stellen en op zoek gaan naar antwoorden op die vragen. We willen ons bekwamen in het omgaan met de vragen die leven bij onze leden. De figuur van de leid(st)er is hier zeker belangrijk. We zoeken naar een sfeer waarin de vragen duidelijk kunnen gesteld worden, waarin we op zoek kunnen gaan naar waar we nu eigenlijk over spreken. Binnen de grenzen van filosoferen, open gesprek en dialoog, willen we zo onze leden de kans geven hun worstelen te delen en samen zin te zoeken.

In Nederland hebben wij naast psychiaters en psychologen ook filosofisch consulenten. Zij hebben veel succes. Mensen die met vragen worstelen gaan die vaak daar verkennen. Bij psychologen wordt je meteen bestempeld als iemand met een probleem en dit maakt het er allemaal niet gemakkelijker op.

Bij de filosofen is het van: 'oh, jij hebt een interessante vraag!'

Iemand van over de schreef

Symbolen

Een symbool is een teken dat staat voor iets anders en dat op een intuïtieve wijze kan verwijzen naar onze innerlijke wereld. Met een symbool kunnen we een betekenis duidelijk maken, die we niet meer in woorden kunnen vatten. Sterke symbolen helpen ook een herinnering levendig te houden. Het ophalen van herinneringen is een essentieel en zinvol deel van de verbondenheid in een Chiroploeg. Het is belangrijk om deze herinneringen ook een plaats te geven binnen onze groep. Symbolen kunnen ook een plaats zijn om het groepsgevoel van de Chiro aan op te hangen. Denken we maar aan de Chirovlag, de bewegingskledij, een afdelings-T-shirt, een aandenken… Symbolen kunnen echter ook hun betekenis verliezen. Vaak behouden ze hun plaats in de activiteiten of in het heem, maar hecht niemand er nog belang aan en weet niemand waarom ze daar eigenlijk zijn. Wanneer ze niet meer staan voor iets anders, verdwijnen symbolen dan ook geleidelijk aan.

We kwamen 's morgens toe in de Chiro en onze leider had een pluche bever aan zijn leidingskoord hangen. Het sprak ons niet meteen aan, je gaat wandelen en dan hangt er nog eens zo'n kinderbeest aan je nek. De bever maakte echter heel ons Chirojaar mee. Op het einde van het jaar was Bo het symbool van onze ketiploeg geworden. Als de tito's hem wilden aanraken, dan konden ze beter vluchten en als we nieuwe keti's in de groep opnamen dan vertelden we hen steevast over Bo de Bever en hoe hij het jaar ervoor al mee was naar de Gordel

Een uitgegroeide Keti

Rituelen en tradities

Een ritueel bestaat uit handelingen die we keer op keer op een min of meer gelijkaardige manier herhalen waardoor de handelingen op zich zinvol worden en met een bijkomende betekenis begiftigd worden. Ze brengen structuur in ons samenzijn en dienen als aanknopingspunten om onze ervaringen aan vast te haken.

Ook in Chiro gebruiken we veel rituelen: de openingsronde, tafelmomentjes, wekmomentjes, een evaluatie op het einde van de activiteit… Ze plaatsen de eigenheid van elk Chiromoment in een herkenbaar, vertrouwd kader. Rituelen maken Chiro mee tot wat Chiro is. Rituelen staan ook dicht bij tradities: zaken die we doen omdat we ze altijd gedaan hebben en daarom al zinvol zijn op zich. Ze geven een gevoel van standvastigheid en een verbondenheid van het verleden. Denken we maar het jaarlijks groepsfeest, de viering op bivak, het themaverhaal op cursus… Rituelen en tradities zijn van belang om structuur te brengen in het verhaal van de zondagmiddag en van het Chiroleven. Ze helpen ons, net als symbolen, ook dingen herdenken zoals hoe belangrijk de verantwoordelijkheid van een leider wel is.

Ze maken momenten speciaal en leren ons ook met ervaringen omgaan. Net als symbolen, kunnen rituelen en tradities echter ook hun betekenis verliezen en eerder als last dan als verrijking ervaren worden. Het is dan ook goed om af en toe eens stil te staan bij de zin en onzin van bepaalde rituelen en tradities.

Op kamp had de rakwileider een Sjoepap mee. Iedere avond werd de dag in bed afgesloten met het rakwilied en daarna werd beslist bij wie Sjoepap mocht slapen. Het leek wel alsof de rakwi's dit moment zeer belangrijk vonden…

Een geïntrigeerde titoleider

Ik zal het moment dat ik leider werd nooit vergeten. Tot op de startdag van het nieuwe werkjaar blijft de leiding die ermee ophoudt leiding. Om 14 uur stipt brengen zij dan het leidingskoord aan rond de hals van de nieuwe leiding. Daarna draaien zij zich om en wandelen het heem uit zonder omkijken.Ieder jaar is dit een muisstil moment.

Een nieuwe leider

Ik zat op kot en hoorde pas na de begrafenis dat een buurjongen gestorven was. Ik had het gevoel dat ik nu niet naar behoren afscheid had kunnen nemen. Ik heb er nog weken van gedroomd.

Een bedroefde leidster

Verhalen

Verhalen zijn van alle tijden en culturen. Verhalen vertellen over het leven in al zijn facetten en dienen ook als een kapstok om onze eigen ervaringen aan op te hangen. Het zijn vergelijkingspunten die zin geven aan ons eigen bestaan. Ze verklaren zaken waarmee we dagelijks geconfronteerd worden.

Het verhaal gaat dat in den beginne God de hemel en aarde schiep. Een verhaal van Israël is het en het werd naar verluidt zo'n zesentwintig eeuwen geleden opgeschreven, toen de Israëlieten aan Babylons stromen in ballingschap gevangenzaten. Ver van huis waren ze. En ver van huis komen dikwijls de grote vragen. Hoe is alles geworden wat geworden is? Waar komen wij vandaan en waar gaan we heen?

Nico ter Linden

Wat veel Chiro-activiteiten zo sterk maakt is het thema. We werken met jaarthema's, kampthema's, weekendthema's, dagthema's, spelthema's… noem maar op. Ook hier ervaren we weer de kracht van een verhaal als zinvol element in onze Chiro. We willen werk maken van sterke themamomenten en coherente verhalen die een meerwaarde bieden aan ons Chiro-leven en onze Chiro-activiteiten.

Verhalen zijn dan ook het ideale middel om een boodschap over te brengen. Elke mens leeft zich liever in in verhalen dan in concrete problemen (kijk maar naar de soapwatchers). Bij kinderen zijn verhalen zelfs essentieel. Zij leren via verhalen hun handelen verantwoorden. Om het Chiroleven duidelijk te maken is dan ook niets zo sterk als verhalen.

We speelden een bosspel. Maid Marian van Robin Hood (het kampthema) was ontvoerd door André, de bosmens en kwade tweelingbroer van André, de op wandelende bomen jagende houthakker. De bosmens André at graag takjes, maar was tegelijkertijd zeer lui. De Speelclubbers moesten trachten zoveel mogelijk kleine takjes te verzamelen voor het losgeld, zonder dat André deze al meteen afpakte. De Speelclubbers vonden het echter zo erg dat André zo'n honger had, dat ze liever hun spel verloren door hem zelf takjes te gaan brengen, dan hem te zien lijden. Waar een verhaal niet leiden kan…

André, de op wandelende bomen jagende houthakker

Ook Chiro is voortgevloeid uit een heel bijzonder verhaal: het verhaal van Jezus. Het is een verhaal dat voor de Chiro al een onuitputtelijke bron van inspiratie geweest is. Het is een verhaal dat vertelt over een manier van leven waar innerlijkheid, gaarne zien en rechtvaardigheid centraal staan. Deze waarden zijn een leidraad voor ons Chirowerk en een samenvatting van waar de Chiro voor staat. Het verhaal van Jezus is echter niet onze enige inspiratiebron. Chiro heeft zich ook altijd laten inspireren door het verhaal van kinderen en jongeren. Ook andere zinvolle verhalen uit alle windstreken, die in onze samenleving verteld worden, kunnen in Chiro een plaats krijgen. Daarom willen we met dit jaarthema de kans grijpen ons te verrijken met de vele zinvolle verhalen die onze samenleving rijk is.