Online pesten, negatieve commentaar of sexting. Wat doen we ermee? Hoe reageren we erop? Wanneer grijpen we in? 
Kan jij op al die vragen antwoorden? Wij niet. Daarom vroegen wij het aan expert Bert Pieters van Mediawijs.

Door Rijul

Beeld: © VRT Radio 1

Dubbelpunt: Dag Bert, kan je jezelf eens voorstellen?
Bert: Ik ben Bert Pieters, vroeger heel actief in het jeugdwerk: de scouts, op kamp bij Jonge Helden, in de speelpleinwerking enzovoort. Ondertussen ben ik papa van twee kinderen en werk ik voor Mediawijs, het Vlaams Kenniscentrum voor Digitale en Mediawijsheid.

Dubbelpunt: Wat doe je precies bij Mediawijs?
Bert: Mediawijs wil burgers 'mediawijs' maken. We helpen mensen om actief, creatief, kritisch en bewust aan de slag te gaan met technologie en media. Daarom geven we opleidingen, werken we lespakketten uit en hebben straffe websites om mensen te informeren. Zelf werk ik vooral rond desinformatie, zoals complotdenken en propaganda, en heb ik de No Hate-campagne begeleid over online haatspraak. 

Online pesten

Dubbelpunt: Sociale media zijn niet meer weg te denken bij de jeugd. Pesterijen verplaatsen zich dan ook meer naar die platformen. Wat kan de leiding doen om jongeren te waarschuwen voor online pestgedrag?
Bert: Sociale media hebben ons eerst en vooral heel wat moois te bieden. Op TikTok maken we leuke, gekke filmpjes. Via apps blijven we in contact met al onze vrienden overal ter wereld. Maar jammer genoeg zijn er net als in de offline wereld minder mooie kantjes te vinden. De jeugdbeweging moet vooral een plek zijn waar je werkt aan groepsbinding en waar je samen leuke dingen doet. Waarschuwen voor alle gevaren online en offline hoort daar niet per se bij. Maar ik denk wel dat de leiding goed moet weten dat online pestgedrag bestaat en dat het kan gebeuren binnen je eigen groep. Het gevaar bij online pesten is dat je het minder gemakkelijk waarneemt dan fysieke pesterijen. 

Dubbelpunt: Waarop kan je zoal letten?
Bert: Veranderingen in iemands gedrag kunnen een eerste signaal zijn. Bijvoorbeeld jongeren die zich wat meer afzijdig houden, die ongelukkiger lijken of agressiever zijn dan anders. Voor dat veranderd gedrag kunnen er veel oorzaken zijn. Durf vooral te vragen of alles oké is met die persoon. Dat kan nooit kwaad. 

“Als leiding ben je een vrijwilliger, geen gespecialiseerde hulpverlener.” 

Dubbelpunt: Wat kan je het beste doen als je te weten komt dat iemand online gepest wordt?
Bert: Als leiding ben je een vrijwilliger, geen gespecialiseerde hulpverlener. Je moet doen wat binnen jouw kunnen ligt en geen te grote stappen willen nemen. Voor een gepeste jongere kan het al enorm veel betekenen dat iemand gewoon luistert. Ga het gesprek aan en als je merkt dat de jongere meer hulp nodig heeft, verwijs dan bijvoorbeeld door naar een hulplijn als Awel. En als het gaat over een pestgeval binnen je groep, bespreek het dan met de andere leiding en durf hulp in te schakelen via het nationaal secretariaat van de Chiro. Er bestaan goede werkvormen, zoals de ‘No blame’-methode, om binnen jouw groep samen tot een oplossing te komen. 

Negatieve commentaar

Dubbelpunt: Veel Chirogroepen hebben een Instagram- of TikTokaccount om leuke foto’s en filmpjes op te posten. Maar wat doe je als er iemand negatieve commentaar onder je post plaatst?
Bert: Hier is het belangrijk om duidelijke regels te hebben over hoe je als Chirogroep sociale media gebruikt en welk soort commentaar er niet toegelaten wordt. Dat kan gaan van bepaalde scheldwoorden of ruzies onder een post, over persoonsgegevens van anderen delen, tot reclame- of politieke boodschappen verwijderen. Ik heb gemerkt, als je een comment verwijdert en je verantwoordt waarom, liefst in een privébericht, dat dat sneller geaccepteerd wordt dan als je dat niet doet. In dit geval weeg je zelf best af wat kan en wat niet. Als de lokale bakker bijvoorbeeld reageert met een reclameboodschap, kies je zelf of je de reactie al dan niet verwijdert. 

“Goede afspraken maken goede vrienden.”

Bert: Goede afspraken maken goede vrienden. Binnen een groep, bijvoorbeeld een WhatsAppgroep met je leden, kan je wel reageren als een comment ongepast is. Duidelijke regels bij het maken van een groep zijn heel belangrijk. Wees redelijk en toon dat je die regels ook respecteert.

Sexting

Dubbelpunt: Bij de oudere afdelingen zien we nog een ander fenomeen: sexting of naaktfoto’s delen. Hoe ga je er als leiding mee om als je te weten komt dat iemand uit de groep slachtoffer is geworden?
Bert: Het is cruciaal om te weten dat niet iedereen die aan sexting doet een slachtoffer is. Jongeren experimenteren en zoeken hun plaats in een relatie. Het kan zijn dat pikante foto’s naar elkaar sturen daarbij hoort. Zolang de foto’s uit vrije wil en met wederzijdse toestemming verstuurd zijn, is er niet per se een probleem. Het wordt wel een probleem als iemand ongevraagd een naaktfoto verstuurt of als iemand een naaktfoto ontvangt en die zomaar doorstuurt naar anderen. Want je mag eigenlijk geen afbeeldingen maken en versturen zonder toestemming van de afgebeelde. Dus zeker geen naaktbeelden. Als je te weten komt dat dit gebeurd is, wijs de jongere er dan zeker op dat dat strafbaar is. Probeer duidelijk te maken dat dit heel pijnlijk is voor het slachtoffer. Dat is een belangrijke eerste stap.

Dubbelpunt: Moet je dan ingrijpen?
Bert: Zorg er vooral voor dat je de jongere ervan bewust maakt dat zulke foto’s delen echt not done is. Stel je maar eens voor dat zoiets met jou gebeurt. Dat zou je ergste nachtmerrie zijn, toch? Elk geval van problematische sexting is anders, dus in zo’n situatie voel je zelf best aan wat er mogelijk is. Misschien wil het slachtoffer een luisterend oor of kan je gewoonweg vragen of de ouders ingelicht moeten worden. Maar het kan ook zijn dat het zo ver gaat dat er een klacht wordt neergelegd bij de politie. Probeer als leiding nooit het slachtoffer te veroordelen. Vertel de jongere dat het moedig is dat die dit aan jou durfde te vertellen. Je kan ook adviseren dat het slachtoffer hulp zoekt bij een gespecialiseerde organisatie. Zo kan je altijd terecht bij Awel of de hulplijn van Child Focus. Aanraden kan, maar je kan nooit iemand dwingen om zulke stappen te nemen. 

Dubbelpunt: Heb je nog een laatste tip voor onze lezers?
Bert: De online wereld en alle sociale media zijn vandaag gewoon deel van ons leven. Durf die af en toe eens binnen te trekken in Chiroactiviteiten. Een game-avond of een YouTube-cinema is misschien handig in de examentijd, en geeft je ook de kans om verbinding te zoeken met dat stukje van de leefwereld van je leden. En op die manier zal het gesprek over problemen als cyberpesten of sexting misschien makkelijker gevoerd worden. En wil je actiever aan de slag met die online uitdagingen, dan zijn er meerdere educatieve spelen om onderwerpen bespreekbaar te maken. Als je voelt dat er in jouw groep nood is aan extra uitleg kan je altijd mediawijs.be raadplegen. 

Dubbelpunt: Of de Chirowebsite natuurlijk!
Bert: Wees vooral open met elkaar, durf een probleem te benoemen, maak goede afspraken en het allerbelangrijkste: hou het leuk.

Dubbelpunt: Dat nemen wij zeker mee, Bert. Nog veel succes!